DE NOODZAAK VAN ERKENNING
Ik pak je alles af en het kind is van mij’
Je hebt bijzondere kwaliteiten. Je bent oprecht, sensitief, gedetailleerd en bereid veel te geven en te investeren in je partner en in jullie relatie. Samen krijg je een kind en word je ouder! De ervaring om voor altijd met dit wezentje verbonden te zijn is uniek en dat gevoel is met niets te vergelijken en is nauwelijks in woorden te beschrijven. Het maakt je kwetsbaar én sterk om het tegen elk leed te willen beschermen en te laten opgroeien tot een persoon die de hele wereld aankan. Het is een verbintenis voor het leven, zo voelt het. Je kunt je niet voorstellen dat iets of iemand daar ooit tussen kan komen en de verbinding met je eigen kind wordt verbroken. En toch overkomt dit duizenden kinderen en ouders als ze gaan scheiden.
Bij oudervervreemding, het proces waarin één ouder het kind inzet en beïnvloedt om het te bewegen het contact met de andere ouder volledig af te wijzen en te verbreken.
Dit kan worden voorkomen als je als ouder hier zo vroeg mogelijk op bent voorbereid en als de professional, als je hulp vraagt of nodig hebt, de signalen herkent en dan weet wat te doen.
‘Het ligt in je aard om te denken: als ik maar zo open en eerlijk mogelijk ben, komt het altijd goed’
Als je om welke reden dan ook, dit kan ook fysiek of mentaal geweld zijn, als partners uit elkaar gaat en jullie hebben een kind, weet dan dat vanaf het moment dat je hulp vraagt of naar de rechtbank gaat – en dit kan soms hard nodig zijn – de richtlijnen voor professionals bij (complexe) scheiding worden gevolgd. In die richtlijnen wordt het probleem van jullie kind standaard gezien als een loyaliteitsprobleem als gevolg van een wederzijdse strijd tussen twee ouders. Deze benadering sluit niet aan bij de problematiek van oudervervreemding. Je zult volgens de richtlijnen als de ouders van het kind met elkaar in gesprek moeten om afspraken te maken voor jullie kind en om jullie strijd over het kind gezamenlijk op te lossen. De reden dat je hulp vraagt kan best emotioneel zijn en dan wil je zo open en eerlijk mogelijk jouw verhaal vertellen, in de verwachting dat je dan de juiste hulp krijgt. De professional die is opgeleid met en gehouden is aan de richtlijnen bij scheiding, waarbij de strijd tussen twee ouders het uitgangspunt is, zal de regie nemen over jullie kind en jouw verhaal en jou al snel beoordelen als een ouder die strijd wenst te voeren met inzet van jullie kind en jou ook beoordelen als de ouder die het kind belast met de eigen emoties en die dus zelf hulp nodig heeft. De ander die het kind daadwerkelijk inzet zal aangeven zich niet in jouw verhaal te herkennen en zal de professional bevestigen dat jij inderdaad niet goed bent voor het kind en hulp nodig hebt.
‘Onvoorbereid beland je met jouw verhaal in een fuik!’
Volgens de richtlijnen zal de professional hulp moeten inzetten voor de ouders om zo het kind te beschermen tegen een loyaliteitsprobleem als gevolg van de strijd tussen jullie als ouders van het kind. En ben je beoordeeld als een ouder die het kind met de eigen emoties belast, dan ondermijnt dit jouw positie in de gesprekken die moeten worden gevoerd. Juist bij oudervervreemding kan mentaal en soms fysiek geweld de reden zijn om van je partner te scheiden. Bereid je erop voor dat je in gesprek moet met je ex-partner, omdat je samen ouders bent en er afspraken moeten komen over het contact van het kind met allebei de ouders. Vanaf nu zal de verantwoordelijkheid voor jullie kind steeds naar jullie samen worden terugverwezen, ongeacht wat jij of je kind heeft meegemaakt. Logisch gezien kun je alleen verantwoordelijk zijn voor en van invloed zijn op je eigen gedrag.
Goed voorbereid heb je hierin, ondanks jouw eigen emoties, wel een keuze. Daarvoor is nodig dat je goed begrijpt wat er met het kind en jou gebeurt. De regie over het kind ligt nu in handen van de professional. De professional zal ervoor moeten zorgen dat jullie kind contact heeft met allebei zijn of haar ouders. De informatie van het kind wordt transparant met jullie beiden gedeeld en is bedoeld om jullie ertoe te bewegen jullie strijd op te lossen, terwijl deze informatie door de ander wordt ingezet om het kind onder druk te zetten om te zeggen wat een ouder wil dat het zegt en om jou te diskwalificeren én te emotioneren. En als je iets zegt over de andere ouder, ben jij de strijdende ouder. Ook als het kind iets vertelt of durft te vertellen over wat het meemaakt in de relatie met de andere ouder ben jij ook weer de ouder die het kind opzet tegen de andere ouder. Zeg je niets, dan wordt het kind ook niet geholpen of serieus genomen. Zolang de strijd niet is opgelost, zal je als ouders onder toenemende drang- en dwangmaatregelen genoodzaakt worden in gesprek te blijven met de ander die kan zeggen en doen wat hij of zij wil, terwijl jij en het kind de mond moeten houden, omdat je anders wordt gezien als de slechte ouder met alle gevolgen van dien. Het kind wordt voorgehouden dat het last heeft van de scheiding en dat de ouders dit met elkaar moeten oplossen lossen en dit brengt het kind in de war. Bij oudervervreemding is het voor een ouder die het kind inzet om de ander buiten spel te zetten, daarom zeer functioneel om nooit tot afspraken te komen en een illusie van een wederzijdse strijd in stand te houden! Voor de professional die geen rekening houdt met de onderliggende motieven lijkt de situatie steeds complexer te worden. Als na jaren alle middelen zijn ingezet om deze twee ouders te laten stoppen met hun strijd en dit niet lukt, neemt men soms uit onmacht draconische maatregelen, zoals het kind dan maar aan één ouder toewijzen. Voor iedere ouder die binnen de dynamiek van oudervervreemding het kind wenst te beschermen en de positie als ouder wenst te behouden, is dit proces een jarenlange (te) zware en emotionele last om te kunnen verdragen. Als ouder raak je uit emotie en machteloosheid uitgeput. Het wordt een gevangenis waaruit je niet lijkt te kunnen ontsnappen!
Steeds meer professionals zijn zich ervan bewust dat met het uitsluitend hanteren van de richtlijnen bij scheiding het misbruik van het kind en het emotionele geweld naar de ouder die buiten spel wordt gezet niet ophoudt en dat dit oudervervreemding juist bevordert en kan leiden tot volledige ouderverstoting!
Deze tekst werd geschreven door Joke de Jong, directrice bij Expertise & Studiecentrum VSNO