De impact van oudervervreemding

Als je het contact met je kind verliest….

Oudervervreemding of -verstoting is zeer ingrijpend. Bij oudervervreemding voel je dat er aan je kind getrokken wordt, dat het verleid wordt en tegen je wordt opgezet, dat het kind verandert en zich voor je afsluit en het steeds moeilijker wordt om wezenlijk contact te maken.

Je ziet het kind veranderen in een schim van zichzelf. Als het bij de ander vandaan komt, is het kind steeds vaker in zichzelf gekeerd of heeft een kort lontje, reageert agressief naar jou, het schopt en slaat jou of de broertjes en zusjes, is onhandelbaar. Eerst heeft het kind maar even tijd nodig voor dat je het kind zich ziet ontspannen. Men zegt dat het door de wissel komt van de ene ouder naar de andere ouder en dat het kind het daar moeilijk mee heeft.

Maar gaandeweg merk jij dat het kind steeds langer tijd en soms dagen nodig heeft om weer gewoon kind te zijn, ook als de wissel via school bijvoorbeeld of aan de deur heel rustig verloopt. En als het moment komt dat het kind weer naar die ander toe gaat, merk je lang daarvoor al dat het kind voor jou onbereikbaar is. Bij oudervervreemding wordt in het contact met een verstotende ouder voortdurend een appèl op het kind gedaan om op die andere ouder gericht te zijn en te voldoen aan openlijke of stilzwijgende eisen van die ouder, en dat is vervreemdend en voelt niet veilig. Als het kind voor jou op zo’n moment onbereikbaar of vijandig lijkt, voelt dit voor jou als een afwijzing, maar feitelijk bereidt het kind zich voor op zijn of haar overlevingsstrategie die het nodig heeft om emotioneel veilig te zijn. Je krijgt steeds meer het gevoel dat je het kind in de tijd dat het bij jou is moet opknappen en moet voorbereiden om weer naar die andere ouder te gaan.

En is het kind naar jou toe wel heel duidelijk dat het niet meer wil, achter de bank kruipt, zich verstopt, schreeuwt en huilt, dan is dat voor jou een duivels dilemma. Je wil dan trouw zijn aan het kind en het kind beschermen, maar als je het kind niet aan de omgangsafspraken houdt, dan weet je dat de verstotende ouder jou daar de schuld van geeft en dat anderen dan ook zeggen dat jij slecht bent omdat jij het kind het contact met die ouder niet gunt. Niet alleen wordt op het kind een appèl gedaan om aan de verstotende ouder te voldoen, maar ook op jou wordt een appèl gedaan om aan eisen te voldoen waar je zelf misschien niet achter staat omdat je ziet hoe het je kind belast. Maar jouw zorgen worden gezien als strijd met de andere ouder. Hoe meer je er over zegt, des te erger lijkt het te worden. En voldoe jij niet dan wordt de toon van derden steeds erger en word je er wel toe gedwongen. In het ergste geval wordt gezegd dat als je niet voldoet, het kind bij je wordt weggehaald en naar de verstotende ouder toegaat! Je zit in een patstelling en dit maakt je machteloos.

Voor jou is dit een enorme spagaat en eigenlijk ben je in paniek! Ben ik trouw aan mijn kind of moet ik het kind dwingen en gewoon maar voldoen, want anders….? Je voelt je gedwongen te gaan voldoen, terwijl je voor jouw gevoel daar mee het kind volledig in de steek laat en ook feitelijk het vertrouwen dat het kind in jou heeft op het spel zet. Je lijkt echter weinig andere keuze te hebben. Je zal eerst dan toch maar voldoen en erg je best doen om in de gaten te houden wat iedereen nou eigenlijk van jou vraagt en van jou verwacht, want misschien kun je ten minste nog voorkomen dat jij helemaal niets meer kunt doen voor het kind…. en dát scenario is een nachtmerrie en daar moet je echt niet aan denken! Het maakt je afhankelijk en je voelt dat het al jouw energie vraagt en het slokt je steeds verder op. Het houdt je dag en nacht bezig wat iedereen vindt, zegt en doet en wat jij moet of kan doen. Maar wat je ook doet, men vindt het nooit goed genoeg en het moet altijd anders. Met je boosheid en frustraties kun je nergens heen en als je hier wel uiting aan geeft, is het steeds weer ‘zie je wel’ dat jij een belasting bent voor het kind. Dit onrecht brengt je in verwarring! Je dreigt je oprechte zelf en wat jij zelf vindt, steeds verder kwijt te raken. Je merkt dat je snel emotioneel of onredelijk reageert. Ondertussen staat het kind onder druk. Het kan bij een verstotende ouder zichzelf niet zijn en mag ook niet vinden en zeggen wat het wil, maar moet voldoen. Het middel daartoe kan mentale verwarring zijn (gaslighting), maar kan ook ernstige fysieke vormen aan nemen tot aan sadisme toe! Er wordt gezegd dat je als ouder de verantwoordelijk hebt om jouw kind te beschermen, maar als je anderen wil uitleggen wat jou en het kind overkomt, dan ben jij de slechte ouder! Jij lijkt machteloos te zijn.

Als niemand weet of begrijpt wat jou en het kind overkomt, wie gaat dan het kind beschermen? Voor een ouder die nauw verbonden is met het kind en waarmee de band altijd goed en intiem was, is dit een angstaanjagend proces. Hoe behoud ik het contact met mijn kind? Hoe bescherm ik het kind tegen mentaal en/of fysiek geweld? En, nog belangrijker: hoe behoudt het kind het contact met zichzelf en raakt het niet elke week meer en meer van zichzelf en ook van mij vervreemd? En gebeurt het dat er twee, drie of vier weken geen direct contact is, omdat het bijvoorbeeld met een ouder op vakantie is of na de omgang niet wordt teruggebracht, kan het kind jou zelfs in zo’n korte tijd al volledig afwijzen. De andere ouder kan zeggen dat het kind jou niet wil zien of het kind is zodanig beïnvloed dat het zelf jou niet wil zien. Hoe het ook gebeurt, het verlies van de band met het kind en de gevoelens van afwijzing door je eigen kind gaan door merg en been. Wie en wat gaat jou helpen om dit te voorkomen?

Verstoten en afgewezen zijn is een pijn die jou tot in jouw essentie raakt en allesomvattend is!

Wat kun je als ouder zelf doen?

Neem jezelf en je eerste gevoel serieus. Er wordt aan het kind getrokken en hoe eerder je dit weet, des te sneller kun je het proberen te stoppen.
Maak even een pas op de plaats. Je hebt te maken met heftige emoties bij jezelf, bij het kind. Misschien staat je wereld wel op zijn kop doordat je plotseling ziet wat er gebeurt, misschien is dit juist de nachtmerrie waar je al lang voor vreesde – laat het tot je doordringen voordat je beslissingen neemt.
Lees eerst en doe kennis op over ouderverstoting, zodat je vanaf nu de situatie waarin jij en het kind zijn beland, begrijpt.
Je bent niet alleen. Duizenden kinderen en ouders maken hetzelfde mee. Zij stuiten ook op onbegrip en soms zelfs weerstand vanuit hun omgeving. Sluit je aan bij één van de vele facebookgroepen waar lotgenoten met elkaar hun ervaringen uitwisselen. Je vindt er erkenning en herkenning en je kunt je emoties delen. Je blijft uit het isolement.
Neem deel aan het platform van Het Verloren Kind.
Ga je of ben je aan het scheiden? Ga voorzichtig om met alle emoties van strijdvaardigheid naar de verstotende ouder toe of naar instanties of professionals die je misschien al hebt betrokken! Dit is de grootste valkuil! Je emoties zijn begrijpelijk en vaak ook terecht; er uiting aan geven in situaties waar het kind bij betrokken is, kan worden gezien als teken dat je in strijd bent en het belang van het kind niet ziet. Het kind heeft ook niet nodig dat er wordt gepraat over de emoties van de ouders, maar dat centraal staat hoe elke ouder voor zich de relatie met het kind invult. Er zijn andere plaatsen waar je je emoties over de andere ouder of de instanties kunt luchten. Doe dat vooral.
Weet dat instanties en professionals genoodzaakt worden om protocollen te volgen waar (nog) geen of weinig rekening wordt gehouden met ouderverstoting en dat dit soms ook niet wordt herkend, laat staan wordt erkend en er vooralsnog geen ander beleid in zicht is. Neem hier kennis van en laat iemand die dit begrijpt met je meedenken of laat je adviseren.
Wat heeft het kind van jou nodig? Weet en wees ervan overtuigd dat het kind zelf nooit de bedoeling heeft om jou pijn te doen. Het kind moet zichzelf en de eigen mening opgeven om jou af te kunnen wijzen (en je pijn te doen) en dat voelt voor het kind onveilig. Besef dat het kind in grote nood moet zijn als het zoiets doet. Het heeft nodig dat het zichzelf kan beschermen. Het kind heeft het van jou dus nodig dat het zichzelf mag zijn, een eigen persoon is en een mening mag hebben en zich mag ontwikkelen aan de hand van de ervaringen die het zelf mag opdoen, en dat het daar door jou in wordt gezien en erkend – ook als het in eerste instantie dingen tegen jou doet waarvan je weet dat ze niet zo bedoeld kunnen zijn en die jou pijn doen. Of jullie als ouders nu scheiden of het kind wordt gepest op school, als ouder wil je toch dat je kind de eigen grenzen en die van de ander leert kennen en weet hoe hij of zij daar mee om kan leren gaan? Je wil toch dat het kind vooral zelfstandig wordt en krachtig loyaal leert te blijven aan zichzelf? Normaal ouderschap, toch?
Jij bent weg bij die ander, met welke reden dan ook, en de emoties die daar bij horen zijn van jou! Het kind heeft zijn of haar eigen relatie met de andere ouder en zal die relatie moeten kunnen onderhouden zonder zichzelf te verliezen. Je bent wel nog de ouder van het kind. Het is niet altijd makkelijk om dat onderscheid te blijven maken. Zoek eventueel hulp om je eigen emoties te verwerken, zodat je zuiver kunt blijven in je rol als ouder en het kind niet belast met de emoties rond de scheiding. Het kind heeft jou als ouder nodig!
Het is een heel natuurlijke reactie om als ouder je kind te willen beschermen, zeker in een relatie met een verstotende ouder, bijvoorbeeld door het weg te houden bij de andere ouder of te spreken namens het kind. Dat kan soms nodig zijn. Maar wat het kind bovenal nodig heeft, is dat het zichzelf weet te beschermen, zich bewust wordt van wat het meemaakt en daarmee leert omgaan en stevig in de eigen schoenen komt te staan, zoals je ook beoogt met normaal ouderschap. Het kind kent de eigen en andermans grenzen en mogelijkheden, het heeft een keuze en weet hoe daar mee om te gaan. Dat kan op iedere leeftijd. Maak het kind krachtig en zelfstandig!
Kinderen, ook heel kleine kinderen, vinden het niet fijn als je negatief praat over de andere ouder, omdat dit de ouder van het kind zelf is. En als je strijd voert over de rug van het kind, wat de verstotende ouder wil dat je doet, dan ben je én niet bezig met jouw band met het kind én dit brengt het kind in de war en maakt het kwetsbaar voor manipulaties. Het kind zal zelf tot conclusies moeten komen in de band met jou en waar je het kind als eigen persoon weet te sterken. Want vertelt de verstotende ouder hoe slecht jij bent en vertel jij het kind hoe slecht de ander is, dan raakt het ook in de war. Je wil niet dat het kind op twee ouders gericht is, maar dat het zoals ieder kind bij zichzelf begint.
Blijf normaal. Het kind zal onderscheid kunnen maken tussen wat abnormaal is en wat normaal is en waar het zichzelf mag zijn, als jij je richt op jouw nieuwe en normale leven met lieve mensen om je heen en investeert op jouw eigen band met het kind. Blijf uit iedere vorm van strijd met een verstotende ouder!
En als men volgens het huidige beleid jou steeds terugstuurt naar de onderhandelingstafel met de verstotende ouder of je moet deelnemen aan trajecten in het kader van ouderschap, bereid je daar dan goed op voor zodat je de focus kunt blijven richten op het kind en jouw eigen relatie met het kind. Ben je nog niet voldoende weerbaar en laat je je toch nog makkelijk verleiden om de strijd aan te gaan, zoek dan hulp. Je hebt regie nodig en woorden doen ertoe!!

Deze tekst werd geschreven door Joke de Jong, directrice bij Expertise & Studiecentrum VSNO